Fascynuje nas od lat, ale tak naprawdę możemy ją opisać dzięki opowieściom nielicznych – tych, którzy ją przeżyli. I chociaż takie przeżycie doświadczy niewielki promil społeczeństwa, to naszym zdaniem, warto zastanowić się czym naprawdę jest śmierć kliniczna.

CZYM JEST?

Śmierć kliniczna to jedna z wielu definicji śmierci, obok m. in. śmierci biologicznej i śmierci mózgu. Śmierć kliniczna stanowi przedmiot zainteresowań zarówno lekarzy, jak i pacjentów – jest stanem szczególnym chociażby ze względu na opisy doświadczeń tych osób, które jej doświadczyły. Niektórzy spotykają się podczas niej ze zmarłymi z rodziny, inni widzą wspaniałe, ciepłe światło w tunelu. Jeszcze inni widzą swoje ciało i lekarzy starających się przywrócić pełną świadomość pacjentowi.

Wydawałoby się, że śmierć kliniczna to skrajnie niekorzystne zjawisko, w praktyce jednak… czasami celowo wprowadza się w ten stan leczonych z powodu różnych schorzeń pacjentów.

Śmierć kliniczną rozpatruje się często w odniesieniu do NDE (ang. Near Death Experience), co oznacza doświadczenie śmierci. Jest to szereg odczuć zmysłowych, będących udziałem osoby, która niemal umarła albo była w stanie śmierci klinicznej.

Czasami śmierć kliniczną określa się jako życie po zyciu. Doświadczenia z pogranicza śmierci obejmują takie doznania jak:

- słyszenie głosu lekarza

- słyszenie rozmów osób znajdujących się w pobliżu

- wrażenie przemieszczania się w tunelu w kierunku światła

- słyszenie przez moment dźwięku podobnego do buczenia

- doświadczenia przebywania poza ciałem

- spotkanie z innymi zmarłymi

- błogie uczucie spokoju i ciszy

- odczucie konieczności powrotu do życia

PODOBNE ODCZUCIA

Zazwyczaj ludzie nie znajdują słów na opisanie tych doświadczeń śmierci klinicznej, a próbując zwierzać się ze swoich przeżyć, spotykają się z wyśmianiem i niechęcią. Naukowcy zwracają uwagę, że opis doświadczeń związanych ze śmiercią kliniczną jest spójny i podobny u wszystkich ludzi bez względu na światopogląd, rasę, religię, wiek czy płeć. Nie można zatem zaklasyfikować tych przeżyć jako omamy halucynacji czy zjawisk paranormalnych.

Naukowe uzasadnienie dla tego typu efektów upatruje się w zaburzeniach funkcjonowania mózgu podczas śmierci klinicznej, które wynika z niedotlenienia, zaburzenia poziomu neuroprzekaźników i zatrucia.

UMIERANIE I ŚMIERĆ

Psychologiczna wiedza na temat śmierci i umierania obciążona jest szczególną dozą niepewności, gdyż dotyczy jedynego w swoim rodzaju doświadczenia, którego nie daje się zbadać empirycznie, chociażby ze względów etycznych czy technicznych. Psychoanalitycy i filozofowie egzystencjalni uważają śmierć, jak również śmierć kliniczną, za najpotężniejsze źródło motywacji ludzkich działań, a strach przed śmiercią – za zródło poszukiwania sensu życia oraz podstawowy motor mechanizmów obronnych.

Psychologie rozwoju zajmują się nie tyle samą śmiercią i śmiercią kliniczną co procesem umierania, który może stanowić źródło informacji o wczesniejszych etapach życia człowieka, pomocnych w pracy terapeutycznej z ludźmi starymi. Każda faza życia, oprócz starości, ma perspektywę następnych faz.

ETAPY UMIERANIA CZŁOWIEKA

Śmierć jest to trwałe i nieodwracalne ustanie czynności życiowych organizmu. Na podstawie przyczyny śmierci składa się czynności ośrodkowego układu nerwowego, układu krążenia i układu oddechowego. Jeżeli stwierdzi się brak tętna, brak tonów serca, oddechu, zanik odruchów nerwowych, głęboką śpiączkę, bladość powłok skórnych, bezwładne ułożenie ciała, rozszerzenie źrenic, oziębienie kończyn, nie można orzec zgonu. Są to niepewne znamiona śmierci.

Proces umierania człowieka dzieli się na pewne etapy:

- życie zredukowane, w którym dochodzi do osłabienia czynności fizjologicznych podstawowych układów,

- życie minimalne – deregulacja czynności mózgu, serca i płuc

- śmierć pozorna – życie minimalne, które stwarza pozory śmierci. Objawiamy są zwolniony oddech, brak świadomości i niewykrywalne odruchy głębokie mózgu

- śmierć kliniczna – ustanie oddychania, krążenia i przepływu mózgowego. Objawy śmierci klinicznej to: brak oddechu, tętna, ciśnienia tętniczego, brak reakcji bólowej na bodziec zewnętrzny

- śmierć biologiczna – definitywne wygasanie wszystkich czynności życiowych, tkanek i komórek.

PODSTAWY NAUKOWE ŚMIERCI KLINICZNEJ

Wbrew pozorom jest ona naturalnym i bardzo złozonym momentem w zyciu człowieka. Z medycznego punktu widzenia jest to zanik oznak życia, a dokładniej ustanie akcji serca, tętna, krążenia krwi i zatrzymanie oddechu. Co najważniejsze – i czym różni się od śmierci biologicznej – śmierć kliniczna jest stanem odwracalnym. Funkcje życiowe podczas śmierci klinicznej można przywrócić. W trakcie jej trwania nie ustaje praca mózgu. Oznacza to, że mózg takiej osoby wciąż pracuje i utrzymuje aktywność elektryczną. Warto dodać, że jest ona odwracalna wyłącznie przez pewien ściśle ograniczony czas.

PRZEŻYCIE ŚMIERCI KLINICZNEJ

Uważa się, że przywrócenie oznak życia przez reanimację jest możliwe jedynie przez pierwsze 4 minuty od wystąpienia śmierci klinicznej. Dłuższa przerwa w dostawie tlenu do mózgu kończy się częściowym lub całkowitym zanikiem funkcji kory mózgowej. Im dłużej wstrzymane jest krążenie krwi, tym większe ryzyko niedotlenienia organów i zaburzenie ich funkcji. Przywrócenie oddychania i krążenia po dłuższym czasie może prowadzić do trwałego stanu wegetatywnego.

JEST WYKORZYSTYWANA W MEDYCYNIE….

Wydawałoby się, że każdy rodzaj śmierci to zjawisko z pewnością niekorzystne, w praktyce jednak… śmierć kliniczna bywa wykorzystywana w medycynie. Zasadniczo można mówić o tym, że czasami medycy celowo wprowadzają leczonych przez siebie pacjentów w tenże właśnie stan.

Doprowadzenie do zatrzymania oddechu oraz zatrzymania krążenia krwi i akcji serca bywa wykorzystywana chociażby w trakcie niektórych poważniejszych zabiegów chirurgicznych, m.in. tych z zakresu chirurgi naczyniowej czy kardiochirurgii. Niezależnie jednak od tego, czy są to procesy wywołane zjawiskami patologicznymi, czy też celowo, układ nerwowy tak czy siak wymaga do swego funkcjonowania tlenu.

Czas, po którym komórki komórki układu nerwowego zaczynają umierać, ulega wydłużeniu przy obniżeniu temperatury ciała – z tego właśnie powodu, przede wszystkim dla bezpieczeństwa leczonych, operacje wymagające wprowadzenia pacjentów w stan śmierci klinicznej przeprowadzane są po wyindukowaniu u nich hipotermii.